Bayram harçlığı zekât yerine geçer mi?
Zekât nedir?
Zekât, İslam’ın beş şartından biri olarak yerine getirilmesi gereken malî bir ibadettir. Nisap miktarı (80,18 gr altın) mala ulaşan Müslümanların, mallarından vermekle yükümlü oldukları miktarı ihtiyaç sahibi kimselere yani diğer bir ifadeyle asıl hak sahiplerine teslim etmeleridir. Bu ibadetin yerine getirilmesi şartlarına haiz olanları için farzdır. Bu önemli ibadetin sahih olabilmesi, diğer bir ifadeyle geçerli olabilmesi için, hem niyetin hem de usulün doğru olması gerekir.
Peki Bayramda Verilen Harçlıklar Zekât Yerine Geçer mi?
Bu konuda gözlerin çevrildiği Diyanet İşleri Başkanlığının en yüksek dini danışma organı olan Din İşleri Yüksek Kurulu tarafından doğrudan verilmiş olan bir fetva yoktur. Ancak Kurul’un benzer nitelikteki konularda verdiği fetvalar ve yaptığı açıklamalar, bu soruya doğru cevap verilebilmesi adına bizlere ışık tutmaktadır:
Cevap net: Hayır, bayram harçlığı zekât yerine geçmez.
Çünkü bunun önemli birkaç sebebi vardır:
- Zekât niyeti olmadan verilen bir para, ibadet hükmü taşımaz. Zekât, sadece bir paylaşım değil; aynı zamanda niyete dayalı bir ibadettir. Kişi, zekâtını verirken niyet etmiş olmalıdır.
- Zekât, Kur’an’da belirtilen sekiz sınıfa verilir. Bayram harçlıkları ise çoğu zaman çocuklara, torunlara veya yakınlara hediye amaçlı verildiğinden, zekâtın geçerli olması için gereken muhtaçlık şartı aranmaz.
- Harçlık verme âdeti, bir sevgi ve paylaşım göstergesi olarak güzel bir gelenek olsa da, dini açıdan zekâtın yerine geçmesi için yeterli değildir.
Ancak bir kimse, bayram günlerinde ihtiyaç sahibi bir kişiye, doğrudan zekât verme niyetiyle ve zekât almaya ehil olduğunu bilerek harçlık verirse, bu durumda bu ödeme zekât yerine geçebilir. Yine de bu tür durumlarda zekâtla harçlık arasındaki niyet farkı net olarak belirlenmelidir.
Sonuç olarak, bayram harçlığı vermek güzel bir gelenek olsa da, zekât gibi bir ibadeti ifa etmek açısından yeterli değildir. Her ibadet gibi zekât da niyetle anlam kazanır ve ancak şartlarına uygun şekilde yerine getirildiğinde geçerli olur.