Memurların Etüt Merkezlerinde Ders Vermesi Ticari Kazanç Sayılır Mı?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “ticaret ve diğer kazanç getirici
faaliyetlerde bulunma yasağı” başlıklı 28’inci maddesi aşağıdaki şekilde
düzenlenmiştir.

” Memurlar Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını
gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev
alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya
komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde
kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç). Memurlar, mesleki faaliyette
veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri
yerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim
kurumlarında çalışamaz.

Memurların üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle
kurulmuş yardım sandıklarının yönetim, denetim ve disiplin kurulları üyelikleri
ile özel kanunlarda belirtilen görevler bu yasaklamanın dışındadır.

Eşleri, reşit olmayan veya mahcur olan çocukları, yasaklanan faaliyetlerde
bulunan memurlar bu durumu 15 gün içinde bağlı oldukları kuruma bildirmekle
yükümlüdürler,”

Aynı Kanunun “disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil
ve haller” başlıklı 125’inci maddesinin birinci fıkrasının (D) bendinin
ikinci fıkrasının (h) alt bendinde yer alan “ticaret yapmak veya Devlet
memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak” düzenlemesi
kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını hüküm altına almıştır.

Her iki madde birlikte değerlendirildiğinde, “ticaret yapmak” ibaresi
ile Türk Ticaret Kanunu’na göre esnaf veya tacir sayılmayı gerektirecek bir
faaliyetin kastedildiği, “diğer kazanç getirici faaliyetler” ibaresiyle
de, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alma, ticari mümessil veya ticari
vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak
olma gibi faaliyetlerin kastedildiği anlaşılmaktadır.

Danıştay Onikinci Dairenin oyçokluğuyla aldığı bir kararında (Esas No: 2018/239,
Karar No: 2021/82, Tarih: 21.01.2021); ” bakılan olayda, her ne kadar
dava konusu işlem, davacının özel bir dershanede ders verdiğinden bahisle tesis
edilmiş ise de, disiplin soruşturması kapsamında yapılan incelemeler ve alınan
ifadelerin değerlendirilmesinden, davacının söz konusu dershanede çalıştığını,
ticaret yaparak gelir elde ettiğini ya da ticari faaliyet sayılabilecek bir
girişimde bulunduğunu kanıtlar nitelikte herhangi somut bir tespit veya hukuken
kabul edilebilir bir delil bulunmadığı gibi davacıya ders karşılığında para
ödendiğine ilişkin bilgi ve belgeler vb. somut ve objektif deliller ortaya konulamadığı
görüldüğünden, bu haliyle davacının üzerine atılı fiilin sübuta ermediği sonucuna
varıldığı gerekçesiyle dava konusu işlemde hukuka uyarlık, bu işleme karşı açılan
davayı reddeden İdare Mahkemesi kararında ise hukuki isabet bulunmamaktadır.”
yönünde hüküm tesis ettirilmiştir.

5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun “kurumlarda çalıştırılacak
personel” başlıklı 8’inci maddesinin dördüncü ve beşinci fıkralarında yapılan
düzenlemelere göre;

İhtiyaç halinde, resmi okullarda görevli öğretmenlere asıl görevlerini aksatmamak
ve aylık karşılığı okutmakla yükümlü bulunduğu haftalık ders saati sayısını
doldurmaları kaydı ve çalıştıkları kurumların izni ile sadece okullarda, aylık
karşılığı okutmakla yükümlü bulunduğu haftalık ders saati sayısının 1/2 ‘si
kadar ücretli ders verilebilir.

Uzman öğretici, usta öğretici ve öğretmenlik yapma nitelik ve şartlarını taşıyan
diğer Devlet memurlarına, ilgili birimlerin izniyle haftada 10 saati geçmemek
üzere ücretli ders görevi verilebilir.

657 sayılı Kanunun “ders görevi” başlıklı 89’uncu maddesi aşağıdaki
şekilde düzenlenmiştir.

” Her derecedeki eğitim ve öğretim kurumları ile Üniversite ve Akademi
(Askeri Akademiler dahil), okul, kurs veya yaygın eğitim yapan kurumlarda ve
benzeri kuruluşlarda öğretmen veya öğretim üyesi bulunmaması halinde öğretmenlere,
öğretim üyelerine veya diğer memurlara veyahut açıktan atanacaklara ücret ile
ek ders görevi verilebilir.

Ücretle okutulacak ders saatlerinin sayısı, ders görevi alacakların nitelikleri
ve diğer hususlar Cumhurbaşkanı kararı ile tespit olunur.”

Memurlara her derecedeki eğitim ve öğretim kurumlarında ders görevi verilebilmesi,
bu kurumların ihtiyacının olması ve ders verecek memurun bu dersi anlatabilecek
ehliyet ve liyakate sahip olması gerekir. Örneğin; bir vergi müfettişine bu
kurumlarda maliye ve vergi ile ilgili ders görevleri verilebilir.

Mülga Devlet Personel Başkanlığı’nın vermiş olduğu bir görüş yazısında (08.01.2013-19348);
Devlet memurlarının mesai saatleri dışında veya kurumlarının iznini almak suretiyle
mesai saatleri içinde;

1- 657 sayılı Kanunun 28’inci maddesi hükmü kapsamında “özel kanunlarda
belirtilen görevleri” yapmaları ve bunlara dayalı olarak gelir elde etmelerinin
mümkün bulunduğu.

2- 5580 sayılı Kanun ve ikincil mevzuat hükümlerine uyulmak ve haftalık 10
saati aşmamak üzere “özel öğretim kurumlarında” ders görevi alabilecekleri.

Mütalaa edilmektedir denilmiştir.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü
vermiş olduğu bir görüş yazısında (14.03.2023-E-53773008-622.02-5947595); Usta
Direksiyon Eğiticilik Belgesi bulunan ilgilinin İdareniz takdiri ile 5580 sayılı
Kanunun 8’inci maddesi hükmü gereği haftada 10 saati geçmemek üzere ücretli
ders görevi yapabileceği değerlendirilmektedir denilmiştir.

Bu bilgilere göre, özel kanunlardaki istisnalar (örneğin 5580 sayılı
Kanun Madde 8) dışında memurların etüt merkezlerinde ders vermesi ve ders karşılığı
ücret alması ticari kazanç niteliğinde kabul görülmesi anlamına gelmektedir.